Het belang van een goede dijk, heel Nederland spreekt er inmiddels over na de overstromingen in Limburg. Een paar weken geleden liep ik samen met Femke over de Markermeerdijk, waar we het nog hadden over hoe ondergewaardeerd dijken eigenlijk zijn.
Ja, iedere Nederlander weet dat we onder zeeniveau leven, maar daar houdt het ook wel mee op. Hoe vaak wandelde je wel niet achteloos over een dijk, zonder zijn waarde te erkennen? Ik zelf in ieder geval vaak. Tot ik tijdens deze tweedaagse wandeling naar de verhalen van de Markermeerdijk ging luisteren, die via een podcast op locatie binnen kwamen. Wandel je mee?
De kijk luister dijk podcast wandeling
De Markermeerdijk is zo’n 45km lang. Tussen Amsterdam en Hoorn beschermt deze heuvel Laag Holland, het achterliggende gebied. En die dijk ligt er ogenschijnlijk rustig bij, maar dat is lang niet altijd zo geweest. Door de eeuwen heen maakte hij van alles mee en bouwde hij een speciale band op met de bewoners van Laag Holland. Naar die verhalen kun je luisteren met de Kijk Luister Dijk podcast op locatie. Op 14 punten tussen Amsterdam en Hoorn neemt de Dijk je via korte verhalen mee in hele uiteenlopende gebeurtenissen.
Dag 1: Wandelen van Uitdam naar Volendam (15km)
Femke en ik zijn beiden niet vies van een flinke wandeling. We liepen allebei de Camino de Santiago en samen liepen we ook al een stuk van het Gelukkigerwijs Pelgrimspad in Utrecht. Dus toen Bureau Toerisme Laag Holland ons uitnodigde om de Kijk Luister Dijkroute te verkennen, was onze tas al snel gepakt. Op de eerste dag wandelen we van Uitdam via Monnickendam naar Volendam
Ons startpunt van de Podcastwandeling
De route begint (of eindigt, maar net welke kant je op loopt) officieel in Durgerdam. Een pittoresk dorpje net boven Amsterdam. Voor ons was Durgerdam echter lastig te bereiken met het openbaarvervoer, dus lieten we de eerste tien kilometer voor wat het was en begonnen we onze wandeling in Uitdam. De zon schijnt. Het is warmer dan het weerbericht ons deed beloven en daar zijn we dankbaar voor. Mocht je tijd en zin in de langere route hebben, dan kun je in Amsterdam Noord starten bij bushalte Liergouw.
De eerste vijf kilometer vliegen om. We kijken aan de ene kant uit over de Gouwzee en aan de andere kant over het kenmerkende polderlandschap van Laag Holland. Groene weilanden met koeien en schapen wisselen elkaar af met slootjes en boerderijen. Op de dijk passeren we soms buurtbewoners die hun hond uitlaten.
In de eerste aflevering van de Kijk Luisterpodcast spreekt de Dijk ons toe over zijn band met het water, de mensen en in het bijzonder met de dieren. Hij ziet vogels aan weerszijden, konijntjes die rondhupsen in het gras en de ringslangen die ‘s winters dankbaar gebruik maken van zijn kieren en spleten. Femke en ik lachen om de Dijk. Met de Dijk. Het is leuk om de verhalen vanuit zijn bijzondere perspectief te horen terwijl we ondertussen rustig doorstappen naar onze lunchspot: Strandvier.
Monnickendam: Lunchen bij Strandvier
De zon brandt nog steeds fel aan de hemel wanneer we bij Strandvier aankomen. Verstopt in een bebost gebied is daar ineens een strandtent waar je het liefst de hele dag blijft hangen. Onze voeten vinden verkoeling in het water terwijl we rustig wachten tot er een tafeltje vrij is. Ondanks dat het er best druk is, heerst er bij Strandvier ook een relaxte sfeer waarin we lekker uitrusten. We zijn echter pas net begonnen en aangezien de zon niet de hele dag blijft schijnen, gespen we na de lunch onze tassen weer vast en wandelen we naar het centrum van Monnickendam.
Het leuke aan deze route is dat ik eindelijk eens de plaatsen ga bezoeken die iedereen wel van naam kent; Monnickendam, Edam, Volendam. De dam’s die zo dicht bij mijn woonplaats Amsterdam liggen, maar waar ik zelf nog nooit ben geweest. We wandelen rustig door de schattige straatjes van Monnickendam en voor we het weten zijn we het dorp al weer uit. Op naar Volendam!
Wandelen naar Volendam
Op de Dijk nabij Katwoude kijken we uit over het Monnickendammergat, met in de verte de haven van Monnickendam. Velen masten deinen heen en weer op het kabbelende water en lijken ons vanuit de verte toe te zwaaien. Op het gat zijn windsurfers in de weer en liggen vissers voor anker. We luisteren naar een ander verhaal van de Dijk terwijl we rustig langs het meer wandelen.
Dijk vertelt een serieus verhaal, over de laatste grote dijkdoorbraak in 1916. Dijk vertelt hoe het water vóór hem was zoals altijd, maar toen ineens ook achter hem. Zo ver als hij kon kijken. Helemaal tot het huidige Amsterdam Noord aan toe. Het lukte hem niet zijn taak te volbrengen en dat had grote gevolgen voor de inwoners van Laag Holland.
Terwijl ik naar het verhaal luister probeer ik me voor te stellen hoe het zou zijn als alles onder water zou staan. De kracht van het water is immens, maar nu, met het zonnetje dat op het oppervlak weerspiegeld, is het lastig voor te stellen.
Dijk vertelt ons hoe de mensen met een plan kwamen om de zee, die midden in het land lag, te temmen: het plan om het gebied in te polderen met de Afsluitdijk. Dijk kreeg zo hulp in zijn taak de inwoners van Nederland te beschermen tegen natte voeten. Op 20 september 1932 was de Zuiderzee officieel verleden tijd. Zout water werd zoet water. De zee werd een meer. Het leven erin en eromheen; totaal anders.
Femke en ik kijken met andere ogen naar het rustige meer voor ons. We lopen door over de Dijk. In de verte doemen de eerste voorspelde regenwolken op.
Bijzonder overnachten in Volendam
Gelukkig komen we droog aan in Volendam. We checken in bij Hotel Spaander. Een bijzonder hotel waar je je bij binnenkomst even terug in de tijd waant. Meneer Spaander richtte dit hotel in 1881 (!) op aan de haven in Volendam. Vanover de hele wereld nodigde hij kunstenaars uit om in Volendam te komen schilderen.
De zee, het landschap van Laag Holland en natuurlijk de Volendamse Klederdracht vormden een bijzondere inspiratiebron voor de kunstenaars. Als bedankje voor hun verblijf schonken velen van hen schilderijen aan het hotel, die vandaag de dag nog steeds de muren sieren. Het bruine café kraakt wanneer je er doorheen loopt. Met een beetje verbeelding zie ik de grootmeesters hier nog zitten. Ik hoor ze lachen en beeld me hun versierpogingen voor de dochters van meneer Spaanders in.
Onze voeten zijn moe, onze magen goed gevuld dankzij Restaurant Pieterman. Voldaan genieten we van onze kamer met uitzicht op de Gouwzee.
Dag 2: Wandelen van Volendam naar Etersheim
Na de kilometers van gisteren hadden Femke en ik nog wel wat langer plat willen liggen. Maar de dijk roept en wij luisteren. Met een blarenpleister op mijn kleine teen stappen we een laatste keer door het krakende voorhuis van Hotel Spaander. De ogen op de schilderijen prikken in onze rug.
Vanuit Hotel Spaander lopen we zo de Markermeerdijk op. Het meer straalt rust uit en met Volendam als aangrenzend decor snap ik wel dat de vele schilders hierop afkwamen.
Koffie aan de waterkant nabij Edam
We genieten van de rust en van de zonnestralen die af en toe door het wolkendek breken. De eerste vijf kilometers vliegen om; tijd voor koffie.
Bij Paviljoen Strandbad aan de rand van Edam, nemen we plaats aan een tafeltje aan de waterkant. In de verte zeilt een schip voorbij. Voor ons wachten eendjes geduldig op vallende kruimels. We hebben nog niet veel gezegd. Ik weet niet of we beiden gewoon aan het opstarten zijn, of dat we intens genieten van de rust van Laag Holland. Misschien is het een combinatie. Deze waterkant heeft hoe dan ook iets betoverends.
Een bezoek aan het historische centrum van Edam
We nemen afscheid van de eendjes die rondom ons lopen en wandelen de straat uit naar het centrum van Edam. Edammerkaas is het enige waar ik voorheen aan dacht bij ´Edam´, maar inmiddels denk ik ook aan het mooie beschermde stadsgezicht. Een dorp vol rijks- en stadsmonumenten, historische gevels en met bloemen en bomen begroeide kades. We wandelen over de Kwakelbrug, een van de weinige houten ‘wipbruggen’, halen een broodje voor onderweg en nemen toch nóg een koffie om echt even wakker te worden.
Edam is klein, maar fijn. Toch lopen we snel weer verder, het beloofd namelijk een flinke wandeling te worden naar Etersheim. Wanneer we de dijk weer opklimmen zetten we de volgende podcast aflevering aan.
Vanwaar de naam Holland?
Tussen neus en lippen door vertelt Dijk ons waarom Holland, Holland heet. Wanneer ik die vraag kreeg, vertelde ik altijd wat over de gewesten van vroeger. Maar Dijk vertelt een ander verhaal: het begint met het drassige, vruchtbare moeras land waar de eerste inwoners van Laag Holland op komen wonen. Erg mooi, maar niet altijd even praktisch. Er werden sloten gegraven om water te loodsen. De moeraskussens werden zo veenland, wat verzakte: een hol-land bleef achter. Met hier in Laag Holland -6,6 onder NAP als laagste punt.
Ik kijk Femke verbaasd aan. Stel dat Dijk een raam was, dan liepen we nu in een semi aquarium waarin het troebele water van de oude Zuiderzee zes meter boven ons hoofd tegen het glas klotst. Het verhaal van Dijk in combinatie met onze verbeelding zorgt ervoor dat het gevaar van het water ineens heel tastbaar wordt. Ik moet denken aan het verhaal van Rutger Bergman, die een brief schreef aan alle Nederlanders over het verhaal dat het water komt. Luister dat verhaal hier of koop het boek.
De geschiedenis van Etersheim
Femke en ik lopen Etersheim binnen. Bekent van het laagste punt van Laag Holland en de verhalen die opgeslokt werden door de zee. Meermaals is Etersheim verdronken om even verderop te herrijzen.
Bij het minimuseum De Waterwolf worden we welkom geheten door Jetty Voermans van stichting Etersheimerbraak. De afgelopen jaren heeft zij zich ingezet voor de komst van het minimuseum in Etersheim. Een interactief archeologisch mini museum waar je meer leert over de archeologische vondsten in deze regio, de geschiedenis van de Dijk en het gebied eromheen. Naast het museum pronkt een molen en het gezellige terras van Bezoekerscentrum de Breek lonkt.
Kinderboekenmuseum Dik Trom in Etersheim
Nooit gedacht dat er in een gehucht als Etersheim zoveel te leren en te bewonderen viel. En De Waterwolf is nog niet eens alles. Jetty neemt ons ook mee naar het Schooltje van Dik Trom. Van 1883 tot 1902 gaf C. Joh. Kievit hier les in een klein, eenklassig schooltje. Het waren hoogstwaarschijnlijk de kinderen die meneer Kievit inspireerde voor het schrijven over de kwajongensstreken van Dik Trom. Het klaslokaal is gerestaureerd en doet nu dienst als mini museum. Erg leuk om hier zo spontaan binnen te wandelen.
Nadat we even in de oude schoolbanken hebben gezeten, merken Femke en ik hoe moe we zijn. Onze voeten hebben wat te verduren gehad op de Dijk. Hoewel we graag naar de overige verhalen van Dijk willen luisteren – de Podcast wandeling route loopt nog door tot in Hoorn – besluiten we dat we de laatste kilometers bewaren voor een andere keer. Etersheim is een mooie eindbestemming. Met zo’n 35 kilometer in de benen, gaan we graag in op het aanbod van Jetty om een lift naar huis te krijgen.
Zin om zelf deze Kijk Luister Dijk wandelroute met Podcast verhalen te lopen? Op deze website vind je meer informatie over de wandelroute langs o.a. Volendam, Etersheim, Edam, Monnickendam en alle Podcastpunten.
Veel wandelplezier!
