Visueel antropologe Maryse Carbo (22) besloot onderzoek te doen naar jonge klimaatactivisten in Nederland. Voor We are the Earth schrijft ze een gastblog over haar veldwerk en hoe de klimaatbeweging wetenschappelijke kennis vertaalt naar begrijpbare taal.
Twee maanden lang begaf ik me in de wereld van jonge klimaatactivisten. Ik zat bijvoorbeeld aan tafel met verschillende grassroots-organisaties in een vergadering georganiseerd door Greenpeace. Ik stond elke vrijdagmorgen met de Nederlandse klimaatstaker Lilly Platt voor het gemeentehuis van Zeist. En ik liep mee in verschillende klimaatmarsen en leerde zo belangrijke jongeren in de beweging kennen.
De klimaatcrisis
Klimaatactivisten spreken vaak over een ‘klimaatcrisis’. Deze verwoording hoorde ik voor het eerst in Thunberg’s speech. Maar wat heeft activisten ertoe gebracht om over een crisis te gaan spreken? Zijn de termen ‘klimaatverandering’ en ‘opwarming van de aarde’ niet goed genoeg meer?
stakers in actie bij de klimaatmars in Amsterdam. © Maryse Carbo
De klimaatactivisten baseren hun eisen en acties op wetenschappelijke kennis over klimaatverandering. Deze kennis is er al sinds de jaren ‘70 en er komt altijd nieuwe kennis bij. Het IPCC, het Intergovernmental Panel on Climate Change van de Verenigde Naties, is het leidende instituut in het onderzoek naar klimaatverandering en bevestigt dat er sprake is van klimaatverandering en dat de mens deze verandering veroorzaakt.
Wetenschappelijke kennis over dit onderwerp blijkt alleen niet voor iedereen toegankelijk. Dit werd pijnlijk duidelijk toen ik in Brussel, in een zaal vol commissieleden en ambtenaren van de afdeling milieu van de Europese Unie, een presentatie bijwoonde over honderd oplossingen om klimaatverandering tegen te gaan. Chad Frischmann, vice-president van DrawDown, vroeg wie de rapporten van het IPCC gelezen heeft. Slechts een paar handen gingen de lucht in. “En nu eerlijk” zei Frischmann, “wie heeft meer dan alleen de samenvatting van het rapport gelezen?” Het bleef doodstil in de zaal. Doodstil in een zaal vol mensen die Europees milieubeleid maken. De wetenschappelijke rapporten zijn zo moeilijk te lezen, dat zelfs beleidsmedewerkers hun informatie veelal uit andere bronnen halen.
Acties voor aandacht
Er zijn verschillende mensen die de technische kennis in normale taal proberen uit te leggen. Zelf heb ik veel geleerd van Bas Eickhouts college over klimaatverandering en van het recente boek Hoe gaan we dit uitleggen? van Jelmer Mommers. Er is echter maar een beperkte groep in de samenleving die dit soort teksten leest of video’s bekijkt. Activisten trekken met hun acties daarentegen iedereens aandacht. Met hun barricades in de stad (‘swarming’), rouwstoeten en bezettingen (‘ludieke acties’) is het dan ook precies hun bedoeling dat mensen niet om hen, en dus de klimaatcrisis, heen kunnen.
Een ‘die-in’ actie op Utrecht Centraal gebeurde met relatief weinig activisten, maar trok wel de aandacht van journalisten en omstanders, omdat er mensen voor dood op de grond gaan liggen, waar voetgangers letterlijk overheen moeten stappen. © Maryse Carbo
Een ethisch en moreel frame
Klimaatactivisten vertalen de wetenschappelijke kennis dus niet alleen door de informatie begrijpelijk te maken, maar geven een extra morele en ethische betekenis aan door de maatschappelijke gevolgen van klimaatverandering erbij te betrekken in de informatieverspreiding. Ze spreken bijvoorbeeld niet over ‘emissiepaden’ of ‘aanpassingen’, zoals het IPCC doet, maar over de zeespiegel die stijgt, de negatieve gevolgen voor het leven van volgende generaties en het massale uitsterven van allerlei diersoorten
Dit proces waarin een nieuwe of andere betekenis gegeven wordt aan informatie, wordt door de Amerikaanse linguïst en filosoof George Lackoff framing genoemd. Frames zijn onbewuste patronen in ons denken, die bepalen hoe wij de wereld om ons heen waarnemen en interpreteren. Binnen deze structuren plaatsen wij de informatie die we binnenkrijgen. Pas als een bepaald idee of visie vaak herhaald wordt, vormt het een frame in het brein. Sommige frames worden in onze samenleving vaak herhaalt en zijn daardoor heel sterk. Denk aan stereotypen die iedereen kent, een geiten-wollen-sokken type of hipster met baard en manbun. Het frame voor deze ideeën of stereotypen is niet iets wat je zelf bedenkt en bestaat in jouw hoofd omdat het vaak, en gedurende een hele lange periode, is herhaalt.
De frames die je hebt zijn bepalend voor welke informatie je begrijpt en wat het ene oor in gaat en het andere weer uit. De informatie moet ‘geplaatst’ kunnen worden binnen de frames die je hebt. Als ik nu vertel dat er vorig jaar een CO2 concentratie was van 413 ppm in onze atmosfeer was, zou dit bij de meeste mensen niet zorgen voor meer begrip over de klimaatcrisis. Het proces van framing betekent dus dat informatie op een bepaalde manier gepresenteerd wordt.
Klimaatactivisten geven verschillende frames aan wetenschappelijke kennis, maar de belangrijkste is dat ze het in een kader van moraliteit en ethiek plaatsen. Ze leggen omstanders een bepaald scenario voor, waarin de vraag wordt opgeroepen of dit is wat we willen. Ethiek en moraliteit (je mag niet stelen bijvoorbeeld) zijn frames die iedereen heeft en dus wordt de informatie over de gevolgen van klimaatverandering beter begrepen op deze manier.
Het woord klimaatcrisis is dus ook een framing van wetenschappelijke kennis over klimaatverandering. Als we de opwarming van de aarde niet tegenhouden, zal dat voor een toekomstige crisis zorgen. De klimaatbeweging benoemt die crisis en vertaalt op die manier wetenschappelijke kennis over klimaatverandering naar een groter publiek.
Klimaatstakers in Amsterdam. ©Maryse Carbo
Dit artikel komt voort uit Maryse Carbo’s visuele etnografie naar jonge klimaatactivisten.
Bekijk haar hele werk hier.
Meer activisme? Lees ook deze antropologische artikelen:
2 comments